TEKST ALEKSANDRA KACPRZYCKA
Jedzenie stanowi nie tylko pokarm dla ciała, zaspokajając zapotrzebowanie organizmu, ale również dla ducha. Możemy rozumieć je jako substytut potrzeb emocjonalnych, takich jak potrzeby miłości, bezpieczeństwa, więzi, akceptacji, przynależności, wsparcia i kontroli. Może stanowić nagrodę lub karę, pocieszenie, sposób okazywania i doznawania uczuć, reduktor lęku oraz napięcia. Niedostatki w zakresie pokrycia tych potrzeb emocjonalnych mogą skutkować kształtowaniem nieprawidłowego stosunku do jedzenia i prowadzić do rozwoju zaburzeń odżywiania.
Zbyt duży i zbyt łatwy dostęp do żywności sprzyja utracie kontroli nad jedzeniem i może prowadzić do przejadania się. Wykazano, że negatywne emocje mogą być powiązane ze wzrostem jak i spadkiem chęci do jedzenia u osób z normalną masą ciała. Również stres i nieumiejętne radzenie sobie z nim może wyzwalać zachowania sprzyjające nadmiernemu poborowi energii z żywnością.
Przez pojęcie „żywienie emocjonalne” rozumiemy nieprawidłowe zachowania żywieniowe. Są one uwarunkowane występowaniem negatywnych emocji: złości, samotności, stresu. Występują one głównie u osób z niską samooceną.
Ponadto, możemy zauważyć, że żywność wpływa na nasz nastrój oraz emocje. Środowisko oddziałuje na nas, wywołując emocje, które mogą mieć zdolność motywowania organizmu do spożycia określonych produktów, które mogłyby zredukować w pewnym stopniu napięcie emocjonalne.
Stąd, w chwilach obniżonego nastroju lub sytuacjach stresowych chętniej sięgamy po pokarmy bogate w węglowodany, ponieważ zwiększają one wydzielanie endorfin, działających uspokajająco. Stymulują także wydzielanie serotoniny, która wpływa na poprawę nastroju. Działanie to jest jednak krótkotrwałe, bo po chwili organizm domaga się kolejnej porcji węglowodanów. Może to prowadzić do powstania zespołu kompulsywnego objadania się.
Jedzenie może być traktowane jako forma odwracania uwagi od bodźców o przykrym charakterze. A także odreagowania trudnych sytuacji, dając poczucie komfortu i bezpieczeństwa. Należy pamiętać, że jedzenie tylko chwilowo wpływa na poprawę nastroju, nie rozwiązując źródeł problemów.
Sięganie po jedzenie z powodów emocjonalnych może w konsekwencji pogłębiać złe samopoczucie. Jak i przyczynić się do naprzemiennego odchudzania się, stosowania restrykcji i objadania się. Dodatkowo nadmierna koncentracja na jedzeniu może prowadzić do zmian w postrzeganiu siebie i zaburzeń związanych z odżywianiem, wywołując ataki głodu i niekontrolowane napady obżarstwa.
Stosowanie diet odchudzających wiąże się z negatywnymi emocjami, które sprzyjają napadom przejadania się. Kolejne porażki w obniżeniu masy ciała mogą stać się źródłem frustracji i prowadzić do obniżenia nastroju, zmniejszenia poczucia własnej wartości i skuteczności.
Ponowne przybieranie na masie ciała, a szczególnie efekt jo-jo, mogą stanowić motywację do kolejnych prób kontroli wagi za pomocą ograniczeń dietetycznych, co może skutkować nadmierną koncentracją na jedzeniu. Ograniczenie spożycia określonych pokarmów, uważanych jako smaczne i tuczące np. czekolady, podczas restrykcyjnej diety, może wzmagać pragnienie ich spożywania w większych ilościach.
Warto poruszyć problem uzależnienia od jedzenia, polegający na tym, że osoby nim dotknięte, dużą część swojego czasu poświęcają nie tylko na jedzenie, ale także na myślenie o nim. Podobnie jak w przypadku innych uzależnień, występuje silne pragnienie lub przymus jedzenia, trudności w kontrolowaniu zachowań jedzeniowych, zaniedbywanie innych źródeł przyjemności, a także jedzenie pomimo występowania jego szkodliwych następstw.
Uzależnienie to jest uzależnieniem wieloaspektowym. Dotyczy ilości i jakości jedzenia. A także sposobu i częstości przyjmowania posiłków oraz temu myślom i emocjom. Nadmierna koncentracja na jedzeniu, wadze i wyglądzie może sprzyjać podtrzymywaniu nieadaptacyjnych przekonań. Są one często niezgodne z rzeczywistością. Również prowadzą do pogłębiania zaburzeń odżywiania.
Prowadzone badania wykazały, że osoby stabilne emocjonalnie, charakteryzujące się wysokim poczuciem własnej wartości, skuteczności, optymizmem życiowym oraz prężnością, przejawiają, między innymi, mniejsze skłonności do emocjonalnego przejadania się, stosowania restrykcji dietetycznych oraz łatwiej utrzymują utratę masy ciała.
Prężność oznacza zdolność osoby do oderwania się od przykrych wydarzeń życiowych. Dodatkowo pozwala na bardziej skuteczne radzenie sobie ze stresem i negatywnymi emocjami. Pozwala zmniejszać tendencje do „zajadania problemów” oraz mobilizuje do podejmowania działań zaradczych w trudnych sytuacjach.
Podsumowując, stała koncentracja na jedzeniu jest zjawiskiem niezdrowym dla psychiki. Powinniśmy poszukiwać innych sposobów regulacji emocji, stresu i napięcia niż jedzenie. Dobrym sposobem na relaks może być np. spacer, aktywność sportowa, czytanie książki, słuchanie muzyki, czy rozmowa z przyjaciółmi, w zależności od naszych indywidualnych preferencji.
Bądź na bieżąco i dołącz do newslettera!
Dołącz do grupy terapeutycznej dla osób chorujących na zaburzenia odżywiania we Wrocławiu. Pierwsze spotkanie grupy już 9 marca o 18:00.
