Zaburzenia odżywiania – sposób na regulację emocji

regulacja emocji

We współczesnym świecie kult idealnej sylwetki, niemal niemożliwej do osiągnięcia,  promowany przez mass media, a także życie w nieustannym stresie oraz nieograniczony dostęp do jedzenia stanowią czynniki ryzyka rozwoju otyłości, anoreksji, bulimii, kompulsywnego objadanie się, bigoreksji, czy ortoreksji. Cechą łączącą wszystkie te zaburzenia odżywiania jest nadmierna koncentracja na jedzeniu, a czasem również na masie ciała oraz obsesyjne myślenie o jedzeniu. Przyjmowanie zbyt dużej lub zbyt małej ilości pokarmu może mieć ogromny wpływ nie tylko na procesy fizjologiczne zachodzące w organizmie, ale również na zdrowie psychiczne.

TEKST ALEKSANDRA KACPRZYCKA

 

JEDZENIE SUBSYTUTEM POTRZEB EMOCJONALNYCH

Jedzenie stanowi nie tylko pokarm dla ciała, zaspokajając zapotrzebowanie organizmu, ale również dla ducha. Możemy rozumieć je jako substytut  potrzeb emocjonalnych, takich jak potrzeby miłości, bezpieczeństwa, więzi, akceptacji, przynależności, wsparcia i kontroli. Może stanowić nagrodę lub karę, pocieszenie, sposób okazywania i doznawania uczuć, reduktor lęku oraz napięcia. Niedostatki w zakresie pokrycia tych potrzeb emocjonalnych mogą skutkować kształtowaniem nieprawidłowego stosunku do jedzenia i prowadzić do rozwoju zaburzeń odżywiania.

PRZYCZYNY UTRATY KONTROLI NAD JEDZENIEM

Zbyt duży i zbyt łatwy dostęp do żywności sprzyja utracie kontroli nad jedzeniem i może prowadzić do przejadania się. Wykazano, że negatywne emocje mogą być powiązane ze wzrostem jak i spadkiem chęci do jedzenia u osób z normalną masą ciała. Również stres i nieumiejętne radzenie sobie z nim może wyzwalać zachowania sprzyjające nadmiernemu poborowi energii z żywnością.

Przez pojęcie „żywienie emocjonalne” rozumiemy nieprawidłowe zachowania żywieniowe. Są one uwarunkowane występowaniem negatywnych emocji: złości, samotności, stresu. Występują one głównie u osób z niską samooceną.

Ponadto, możemy zauważyć, że żywność wpływa na nasz nastrój oraz emocje. Środowisko oddziałuje na nas, wywołując emocje, które mogą mieć zdolność motywowania organizmu do spożycia określonych produktów, które mogłyby zredukować w pewnym stopniu napięcie emocjonalne.

Stąd, w chwilach obniżonego nastroju lub sytuacjach stresowych chętniej sięgamy po pokarmy bogate w węglowodany, ponieważ zwiększają one wydzielanie endorfin, działających uspokajająco. Stymulują także wydzielanie serotoniny, która wpływa na poprawę nastroju. Działanie to jest jednak krótkotrwałe, bo po chwili organizm domaga się kolejnej porcji węglowodanów. Może to prowadzić do powstania zespołu kompulsywnego objadania się.

JEDZENIE JAKO SPOSÓB NA ODWRÓCENIE UWAGI 

Jedzenie może być traktowane jako forma odwracania uwagi od bodźców o przykrym charakterze. A także odreagowania trudnych sytuacji, dając poczucie komfortu i bezpieczeństwa. Należy pamiętać, że jedzenie tylko chwilowo wpływa na poprawę nastroju, nie rozwiązując źródeł problemów.

Sięganie po jedzenie z powodów emocjonalnych może w konsekwencji pogłębiać złe samopoczucie. Jak i przyczynić się do naprzemiennego odchudzania się, stosowania restrykcji i objadania się. Dodatkowo nadmierna koncentracja na jedzeniu może prowadzić do zmian w postrzeganiu siebie i zaburzeń związanych z odżywianiem, wywołując ataki głodu i niekontrolowane napady obżarstwa.

DIETA ODCHUDZAJĄCA POWODEM NAPADÓW OBJADANIA

Stosowanie diet odchudzających wiąże się z negatywnymi emocjami, które sprzyjają napadom przejadania się. Kolejne porażki w obniżeniu masy ciała mogą stać się źródłem frustracji i prowadzić do obniżenia nastroju, zmniejszenia poczucia własnej wartości i skuteczności.

Ponowne przybieranie na masie ciała, a szczególnie efekt jo-jo, mogą stanowić motywację do kolejnych prób kontroli wagi za pomocą ograniczeń dietetycznych, co może skutkować nadmierną koncentracją na jedzeniu.  Ograniczenie spożycia określonych pokarmów, uważanych jako smaczne i tuczące np. czekolady, podczas restrykcyjnej diety, może wzmagać pragnienie ich spożywania w większych ilościach.

UZALEŻNIENI? OD JEDZENIA

Warto poruszyć problem uzależnienia od jedzenia, polegający na tym, że osoby nim dotknięte, dużą część swojego czasu poświęcają nie tylko na jedzenie, ale także na myślenie o nim. Podobnie jak w przypadku innych uzależnień, występuje silne pragnienie lub przymus jedzenia, trudności w kontrolowaniu zachowań jedzeniowych, zaniedbywanie innych źródeł przyjemności, a także jedzenie pomimo występowania jego szkodliwych następstw.

Uzależnienie to jest uzależnieniem wieloaspektowym. Dotyczy ilości i jakości jedzenia. A także  sposobu i częstości przyjmowania posiłków oraz temu myślom i emocjom. Nadmierna koncentracja na jedzeniu, wadze i wyglądzie może sprzyjać podtrzymywaniu nieadaptacyjnych przekonań. Są one często niezgodne z rzeczywistością. Również prowadzą do pogłębiania zaburzeń odżywiania.

DBAJ O SAMOOCENĘ, UNIKNIESZ PROBLEMU

Prowadzone badania wykazały, że osoby stabilne emocjonalnie, charakteryzujące się wysokim poczuciem własnej wartości, skuteczności, optymizmem życiowym oraz prężnością, przejawiają, między innymi, mniejsze skłonności do emocjonalnego przejadania się, stosowania restrykcji dietetycznych oraz łatwiej utrzymują utratę masy ciała.

Prężność oznacza zdolność osoby do oderwania się od przykrych wydarzeń życiowych. Dodatkowo pozwala na bardziej skuteczne radzenie sobie ze stresem i negatywnymi emocjami. Pozwala  zmniejszać tendencje do „zajadania problemów” oraz mobilizuje do podejmowania działań zaradczych w trudnych sytuacjach.

Podsumowując, stała koncentracja na jedzeniu jest zjawiskiem niezdrowym dla psychiki. Powinniśmy poszukiwać innych sposobów regulacji emocji, stresu i napięcia niż jedzenie. Dobrym sposobem na relaks może być np. spacer, aktywność sportowa, czytanie książki, słuchanie muzyki, czy rozmowa z przyjaciółmi, w zależności od naszych indywidualnych preferencji.

Źródła:
1. Psychologiczny aspekt odżywiania oraz wpływ wybranych substancji na zachowania i procesy myślowe, Aneta Koszowska, Anna Dittfeld, Barbara Zubelewicz-Szkodzińska Studium doktoranckie Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej w Sosnowcu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Studium doktoranckie Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Katedra i Oddział Kliniczny Chorób Wewnętrznych Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Hygeia Public Health 2013, 48(3): 279-284
2. Psychologiczne uwarunkowania nadmiernego zaabsorbowania jedzeniem, Jolanta Chanduszko-Salska Zakład Psychologii Zdrowia, Instytut Psychologii Uniwersytetu Łódzkiego, tom 10, nr 1, 1–8, Copyright 2013 Via Medica ISSN 1732–9841

Udostępnij:

Bądź na bieżąco i dołącz do newslettera!