Zaburzenia odżywiania – jakie przyczyny bierzemy pod uwagę?

Na potencjalne przyczyny występowania zaburzeń odżywiania specjaliści patrzą z różnorodnych perspektyw, szukając odpowiedzi na pytania w tak złożony sposób, by stworzyć ich holistyczny obraz. Biorą pod uwagę wiele czynników. Żadne z nich pojedynczo nie wystarczą, by spowodować zaburzenia odżywiania.

Większość psychologów i psychiatrów do przyczyn występowania zaburzeń odżywiania się zalicza następujące czynniki:

Cechy indywidualne jednostki

Często osobom chorym można przypisać cechy takie jak:

• odpowiedzialność, obowiązkowość, pilność, perfekcjonizm (rzetelne wykonywanie obowiązków szkolnych i domowych, chęć spełnienia oczekiwań rodziców/nauczycieli);
• niska samoocena (pomniejszanie wartości swoich dokonań i możliwości intelektualnych, krytycyzm, surowa ocena siebie, wątpienie w swoje możliwości, mniejsze zaufanie do siebie);
• wysokie ambicje i wzmożona potrzeba sukcesu (przy jednoczesnym braku satysfakcji z osiągnięć);
• trudności w akceptowaniu własnego wyglądu;
• podatność na krytykę ze strony innych;

W anoreksji zazwyczaj wskazuje się także na:

• trudności w kontaktach z rówieśnikami (spędzanie dużej ilości czasu w samotności, większe trudności adaptacyjne, lęk przed bliskością, skłonność do braku zaufania innym);
• chłód emocjonalny;
• nadmierna kontrola.

Osoby z bulimią charakteryzuje natomiast:

• niestabilność emocjonalna ( impulsywność, skłonność do depresji);
• umiarkowana towarzyskość z równoczesnym poczuciem samotności i niezrozumienia;
• brak samokontroli (wynikający często z uszkodzonego mechanizmu samokontroli);
• skłonność do uzależnień.

Należy jednak zaznaczyć, że występowanie takich cech u danej osoby nie jest jednoznaczne z koniecznością wystąpienia zaburzeń odżywiania się.

Właściwości rozwojowe w stadium adolescencji

Szybki przyrost masy ciała, zmiana proporcji sylwetki oraz osiągnięcie dojrzałości płciowej często bywają powodem licznych niepokojów młodych ludzi. Nadmierna koncentracja na kształcie własnej sylwetki czasem skutkuje stosowaniem różnorodnych diet odchudzających. Niejednokrotnie młodzież sięga po niewłaściwe, wręcz patologiczne metody zmniejszania masy ciała, takie jak: głodzenie się, stosowanie restrykcyjnych diet, przyjmowanie leków przeczyszczających i odwadniających, wywoływanie wymiotów oraz uprawianie intensywnych ćwiczeń fizycznych. Taki sposób postępowania może przyczynić się do powstania zaburzeń odżywiania. Nie bez znaczenia są tu także zmiany związane z tożsamością płciową – nastolatki mogą podświadomie pragnąć odroczenia konfrontacji z rolami dorosłej kobiety.

Czynniki biologiczne

Do czynników biologicznych powstawania anoreksji psychicznej zalicza się m.in. predyspozycje genetyczne; wrodzone uszkodzenie ośrodków regulujących poczucie głodu i funkcje reprodukcyjne w podwzgórzu; zaburzenia w percepcji i interpretacji sygnałów z układu pokarmowego; obecność chorób afektywnych – szczególnie depresji (u osób z bulimią).

Czynniki rodzinne

Zdaniem specjalistów, pewien sposób organizacji rodziny może przyczynić się do pojawienia lub utrzymania objawów zaburzeń odżywiania. Rodziny, w których występują przypadki anoreksji i bulimii mogą charakteryzować się następującymi cechami:

• uwikłanie (usidlenie, granice między członkami rodziny ulegają zatarciu);
• sztywność (brak elastyczności, skrępowanie zasadami, problemy z radzeniem sobie z sytuacjami stresującymi);
• nadopiekuńczość (dzieci są nadmiernie uzależnione od rodziców, anoreksja daje poczucie kontroli, uniezależnienia się od rodziców);
• u rodzin, w których wystąpiła anoreksja – unikanie konfrontacji i nierozwiązywanie konfliktów (problemy rodzinne są często bagatelizowane; ma to duże znaczenie w podtrzymaniu choroby, gdy rodzina w milczeniu pozwala na chorobowe zachowania, nie proponując podjęcia leczenia);
• u rodzin, w których wystąpiła bulimia – burzliwe rozwiązywanie konfliktów rodzinnych;
• włączanie dzieci w konflikty małżeńskie.

W rodzinach z zaburzeniami odżywiania bardzo często dochodzi do zacierania się granic między prywatnością poszczególnych osób. Problem jednego członka rodziny staje się problemem wszystkich. Członkowie rodzin często rezygnują z własnych pragnień, co może prowadzić do trudności w osiąganiu przez nich życiowej autonomii oraz określaniu własnej tożsamości. Sprawy wychowania dzieci często stają się ważniejsze dla rodziców niż dbanie o jakość relacji małżeńskiej. Poza tym jedzenie w tych rodzinach odgrywa bardzo często dużą rolę – staje się sposobem komunikowania się i wyrazem miłości rodziców do dzieci. Czasem podkreśla się także, że występowanie zaburzeń odżywiania w najbliższej rodzinie jest czynnikiem zwiększającym ryzyko zachorowania, chociażby ze względu na wzorce przekazywane kolejnym pokoleniom np. wiecznie odchudzające się matki, narzekające na swój wygląd.

Normy społeczno-kulturowe

Specjaliści podkreślają istotne znaczenie trendów kulturowych i swoistej presji społecznej w rozwoju zaburzeń odżywiania. Na podstawie obserwowanych tendencji w modzie oraz lansowania ideału szczupłego ciała, można przypuszczać, że to jedyne akceptowane wymiary sylwetki współczesnego człowieka. Dodatkowo modelowi szczupłego ciała równolegle towarzyszy przekaz, że tylko osoby o takim typie sylwetki mogą być szczęśliwe i osiągnąć sukces. U osób nieodpornych na przekaz medialny i nieustannie porównujących się z przedstawianymi wizerunkami szczupłych kobiet i mężczyzn, w konsekwencji może pojawić się obsesja na punkcie kontrolowania masy własnego ciała, która może przyczynić się do rozwoju zaburzeń odżywiania.

Źródło:
Kowalczuk M., Pedagogiczna diagnoza i profilaktyka zaburzeń odżywiania się u młodzieży szkolnej, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2008.

Udostępnij: