Ujęcie systemowe cieszy się rosnącą popularnością wśród terapeutów, którzy zaczynają postrzegać je jako równorzędne – wobec paradygmatu psychodynamicznego oraz poznawczo-behawioralnego – podejście do terapii zaburzeń.
TEKST ALEKSANDRA BROŃSKA
Najważniejszym przekonaniem przedstawicieli tej szkoły terapuetycznej jest pogląd, że symptomy są tak głęboko zakorzenione w funkcjonowaniu całego systemu rodziennego, że niemal niemożliwym jest usunięcie ich bez zmian poczynionych w całym systemie. Kluczowym pojęciem jest, ukuty przez Jacksona w 1954 roku, termin “homeostaza rodzinna”. Zgodnie z tą koncepcją system rodzinny funkcjonuje w sposób, który umożliwia im zachowanie równowagi we wzajemnych relacjach. W momencie, gdy osiągnięta homeostaza jest zagrożona, może pojawić się symptom – znak, że rodzina wkłada dużo wysiłku w to, by równowaga została zachowana.
Mówiąc o osobach z zaburzeniamin odżywiania, teoretycy i praktycy podejścia systemowego wskazują na istnienie specyficznych stylów funkcjonowania rodzin pacjentów chorujących na anoreksję i bulimię. Salvador Munichin jako pierwszy opisał funkcjonowanie takich rodzin. Jako cechy charakterystyczne wymienił:
Takie rodziny nie posiadają jasno ustalonej hierarchii, role członków rodziny nie są ustalone. Pojawia się także blokada informacji spoza systemu rodzinnego (granice zewnętrzne są bardzo silne).
Rodziny anorektyczne określane są także mianem “rodzin dośrodkowych” (pojęcie Helm Stierlien i Gunthard Weber). Nadrzędną zasadą obowiązującą w tego typu rodzinach jest poczucie lojalności. Z punktu widzenia rodziny korzystne jest rezygnowanie z siebie i swoich potrzeb, jeżeli wymaga tego dobro systemu. Widać więc wyraźnie, że wiąże się to z ograniczeniem autonomii oraz rozwoju tożsamości. Okresem krytycznym dla systemu rodzinnego staje się adolescencja. Dorastająca osoba nie ma zgody na proces odróżniania się i budowania indywidualnej tożsamości. Pacjentka zmaga się z – niemożliwym w tym wypadku do rozwiązania – konfliktem między tendencją do zdobycia autonomii a zależnością. W świetle tego, anoreksja staje się dla pacjentki możliwością zbudowania tożsamości.
Także rodziny osób z bulimią charakteryzują się podobnymi cechami. Należą do rodzin dośrodkowych, utrudniają doświadczanie autonomii, budownie granic. Oprócz wspólnych z anoreksją cech, rodziny bulimiczne wyróżniają się:
Badacze wskazują również na istnienie różnić między funkcjonowaniem rodzin osób chorych na oba zaburznia. Otwarte konflikty, większa częstotliwość rozwodów, skłonność do zachowań impulsywnych występują u rodzin osób z bulimią. Nie pojawia się tu tak silna potrzeba bycia razem. Badania wskazują także, że rodzice pacjentek z bulimią częściej mówią o braku satysfakcji i niezadowoleniu ze związku (badania Józefik, Ulasińska, 1999).
Główny cel terapii rodzin osób z zaburzeniami odżywiania stanowi zmiana relacji rodzinnych. Chodzi tu zwłaszcza o strukturę rodziny, pokazanie pacjentowi, że może – a nawet powinnien – dążyć do uzyskania autonomii. Całość działań terapeutycznych koncentruje się wokół kilku problemów:
Innym sposobem pomocy psychologicznej skierowanej do osób cierpiących na zaburzenia odżywienia jest grupa wielorodzinna. Jest to ważna metoda ponieważ, osoby chore często borykają się z nadmierną izolacją, brakiem możliwości komunikowania się w rodzinie. Bardzo ważne jest także poradnictwo rodzinne. Dzięki tego typu wsparciu rodzina pozostaje w kontakcie ze specjalistami, na bieżąco może mówić o pojawiających się problemach i niepewnościach. Większość badaczy podkreśla pozytywny wpływ poradnictwa rodzinnego w leczeniu.
Podejście systemowe zajmuje się rodziną, sposobem jej funkcjonowania. Nie oznacza to jednak, że pomija indywidualność pacjenta. Zakłada jednak, że nie działa ona w izolacji – a raczej w systemie zależności. Dzięki temu sposobowi myślania, podejście systemowe pozwala z innej perspektywy spojrzeć na problemy pacjentów.
Bądź na bieżąco i dołącz do newslettera!
Dołącz do grupy terapeutycznej dla osób chorujących na zaburzenia odżywiania we Wrocławiu. Pierwsze spotkanie grupy już 9 marca o 18:00.
