Gluten- komu szkodzi i dlaczego? Cz. I

Gluten to białko występujące w zbożach takich jak: pszenica, jęczmień i żyto. Nadaje ono ciastu elastyczność i lepkość, stąd jest szeroko wykorzystywane w przemyśle spożywczym. Oprócz produktów zbożowych znajdziemy je także w większości produktów przetworzonych (np. wędliny, sosy, słodycze itp.).
Chociaż gluten od dawna gości na naszych stołach, to od jakiegoś czasu cieszy się raczej złą sławą. Z kolei dieta bezglutenowa jest przez wiele osób postrzegana jako lek na całe zło. Czy faktycznie gluten jest szkodliwy i wszyscy powinni go unikać? W których jednostkach chorobowych eliminacja glutenu jest korzystna? Czy nieuzasadniona eliminacja glutenu może zaszkodzić? Na te i inne pytania odpowiem w krótkim cyklu artykułów na temat glutenu.

TEKST RENATA KUSIŃSKA-SITARZ

Część pierwsza – zaburzenia związane z glutenem

Zaburzenia związane z glutenem, w zależności od ich patogenezy, możemy podzielić na trzy grupy: autoimmunologicznealergiczne oraz nieswoiste (nieautoimmunologiczne, niealergiczne).

Zacznijmy od zaburzeń autoimmunologicznych, wśród których wyróżniamy celiakię, chorobę Dühringa oraz ataksję glutenową.

Celiakia (dająca objawy, bezobjawowa lub potencjalna) jest nietolerancją glutenu o podłożu genetycznym, związanym z występowaniem haplotypów HLA DQ2 i/lub DQ8. Towarzyszy jej zanik kosmków jelitowych oraz występowanie specyficznych markerów we krwi. Choroba ta dotyka około 1% populacji.

Choroba Dühringa, inaczej skórna postać celiakii, to zapalenie skóry wynikające z nietolerancji glutenu.

Ataksja glutenowa to zaburzenie neurologiczne, w którym zazwyczaj brak jest typowych dla celiakii zmian histologicznych i serologicznych, ale występują inne wyznaczniki celiakii: obecność w śluzówce jelita (i np. w mózgu) depozytów antytransglutaminazy IgA oraz przeciwciał przeciw transglutaminazie typu 6 w surowicy krwi.

Zaburzenia alergiczne związane z glutenem to alergia na pszenicę (potocznie zwana alergią na gluten).

Jest to w większości IgE-zależna wrażliwość na gliadynę, charakteryzująca się natychmiastową reakcją ze strony układu oddechowego lub anafilaktyczną (indukowaną zwykle podczas wysiłku fizycznego – RAPZSP – Reakcja Anafilaktyczna Powysiłkowa Związana ze Spożyciem Pszenicy).

Ostatnim rodzajem zaburzeń związanych z glutenem jest NCGS – nieceliakalna nadwrażliwość na gluten.

Są to te przypadki, w których spożycie glutenu powoduje niepożądane objawy u pacjenta, u którego wykluczono celiakię oraz alergię na pszenicę. I chociaż NCGS występuje częściej niż celiakia (szacuje się, że może dotyczyć nawet 10% społeczeństwa), to jej rozpoznanie nastręcza wielu trudności. Nie ma na razie testów histologicznych, które byłyby w stanie potwierdzić nadwrażliwość na gluten, a więc w diagnostyce należy opierać się na dokładnym wywiadzie z pacjentem. Symptomy choroby bywają na tyle niespecyficzne (ból brzucha, wysypka, bóle głowy, uczucie ciągłego zmęczenia, wzdęcia, zaparcia, biegunka, anemia, osłabienie, nudności, wymioty, uczucie przelewania w jelitach), że NCGS jest często mylnie diagnozowana jako zespół jelita drażliwego (IBS).

Zarówno w przypadku celiakii, alergii na pszenicę jak i NCGS leczenie opiera się na wyłączeniu glutenu z diety. W przypadku celiakii dieta bezglutenowa musi być stosowana przez całe życie, natomiast w przypadku alergii na pszenicę i NCGS dieta może być stosowana czasowo. W przypadku NCGS można rozważyć wprowadzenie glutenu do diety po 1-2 latach stosowania diety bezglutenowej. Warto także zaznaczyć, że w przeciwieństwie do pacjentów chorujących na celiakię, osoby cierpiące na NCGS nie muszą obawiać się śladowych ilości glutenu w pokarmach (zakres tolerancji powinien być ustalany indywidualnie dla każdego pacjenta).

Źródła:
Fasano A.: Wolni od glutenu. Wyd. Druga Strona, Warszawa 2016
Źródlak M.: Nadwrażliwość na gluten – czy jesteśmy świadkami nowej epidemii? Bez glutenu (czasopismo wydawane przez Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej), 2011
Stępień M., Bogdański P.: Nadwrażliwość na gluten – fakty i kontrowersje. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2013, 4
Catassi C., Bai JC., Bonaz B. i wsp.: Non – Celiac Gluten sensitivity: the frontier of gluten related disorder. Nutrients 2013, 5
Poniewierka E.: Dietetyka oparta na dowodach. Wyd. MedPharm Polska, Warszawa 2016


Udostępnij:

Bądź na bieżąco i dołącz do newslettera!