Anoreksja, czyli jadłowstręt psychiczny, to zaburzenie psychiczne, które odznacza się największym wskaźnikiem śmiertelności spośród wszystkich zaburzeń natury psychicznej. Przyczyny zgonów pacjentów można podzielić na: powikłania somatyczne oraz na śmierć samobójczą. Celem tej dwuczęściowej pracy jest zwrócenie uwagi na fakt, iż anoreksja jest chorobą zagrażającą życiu, o czym często zapominamy bagatelizując niepokojące symptomy choroby czy też patrząc przez pryzmat stereotypów na osoby cierpiące na jadłowstręt psychiczny.
TEKST AGATA DUTKIEWICZ, ALEKSANDRA WALORY
Słowem wstępu do artykułów, które poruszają problematykę przyczyn wysokiej śmiertelności wśród osób chorujących na anoreksję, chciałybyśmy zaprezentować najnowsze dane epidemiologiczne. Nie są one optymistyczne – wskazują, iż z powodu jadłowstrętu psychicznego umiera nawet do 22% pacjentów zdiagnozowanych. Jako przyczyny zgonów pacjentów odnotowuje się: przyczyny naturalne (w przypadku omawianego zaburzenia jest to najczęściej ustanie pracy serca wynikające z wycieńczenia organizmu), komplikacje somatyczne (szerzej opisane w niniejszym artykule) oraz śmierć samobójcza (będąca tematem kolejnej części dotyczącej śmiertelności w anoreksji). Trudnym zadaniem jest precyzyjne oszacowanie proporcji występowania wyżej wymienionych przyczyn zgonów, jednak badanie P.F. Sullivana obejmujące ponad 3 tys. pacjentów zdiagnozowanych pod kątem jadłowstrętu psychicznego, sugerują, iż komplikacje somatyczne mogą stanowić bezpośrednią przyczynę około 56% zgonów, samobójstwa – około 27%, co wskazywałoby na to, że około 17% zgonów pacjentów klasyfikuje się jako śmierć naturalną (do której zdecydowanie przyczynia się stan poważnego wyniszczenia organizmu).
Jadłowstręt psychiczny doprowadza do szeregu zaburzeń ogólnoukładowych. Negatywne konsekwencje choroby odbijają się praktycznie na całym organizmie osoby chorej. Niektóre z nich stanowią poważne zagrożenie dla życia pacjenta i często zgłaszane są jako przyczyna zgonu. Większość specjalistów wskazuje na powikłania sercowo-naczyniowe jako najczęstszą przyczynę śmierci pacjentów cierpiących na anoreksję. Osoby niedożywione, wyniszczone prezentują szereg patologicznych objawów, takich jak: obniżone (czasem skrajnie) ciśnienie tętnicze krwi, spowolnioną pracę serca, nagłe ortostatyczne (związane ze zmianą pozycji ciała) spadki ciśnienia, często doprowadzające do omdleń i wiele, wiele innych. Taki stan świadczy o poważnym obciążeniu organizmu przy podtrzymywaniu podstawowych funkcji – dostarczania tlenu do komórek ciała. W związku z powyższym często dochodzi niedotlenienia, udaru – co może doprowadzić do śmierci pacjenta. Chorzy na anoreksję, ze względu na poważne niedożywienie i częste odwodnienie, narażeni są na występowanie zaburzeń wodno-elektrolitowych. Nie należy tego rodzaju powikłań uznawać za błahe, ponieważ mogą one również doprowadzić do śmierci.
Najczęściej wśród pacjentów prowokujących wymioty, stosujących środki przeczyszczające obserwuje się zagrażającą życiu hipokaliemię – czyli skrajnie niskie stężenie potasu, powodujące między innymi: zaburzenia przesyłania impulsów nerwowych czy destabilizację błon komórkowych mięśnia sercowego. Kolejnymi groźnymi powikłaniami są powstające zaburzenia ze strony układu pokarmowego. Są to przede wszystkim: owrzodzenie żołądka (mogące skutkować krwotokami z przewodu pokarmowego), stan zapalny trzustki (zazwyczaj ostry), silne zaparcia, często doprowadzające do niedrożności jelit. Problemy w prawidłowym funkcjonowaniu pojawiają się również w tak istotnym układzie oddechowym – częstymi przyczynami śmierci stają się: odma opłucnowa czy zapalenie płuc. Istotne jest również zwrócenie uwagi na fakt, iż stan niedożywienia organizmu predysponuje do wielu innych chorób, ze względu na obniżoną odporność, zaburzenia wchłaniania składników pokarmowych czy stany zapalne. Niedostatecznie dożywiony organizm znacznie dłużej się regeneruje, obserwuje się utrudnione gojenie ran, częstsze infekcje, zaburzone odpowiedzi na stosowane leki.
Ważnym zagadnieniem jest tak zwany zespół ponownego odżywienia (refeeding syndrome). Jest to powikłanie metaboliczne, które pojawia się podczas próby wdrożenia żywienia u pacjentów skrajnie wyniszczonych, którzy w poprzedzającym okresie czasu przyjmowali skrajnie niskie ilości pokarmu. W przebiegu refeeding syndrome dochodzi do rozwoju zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej, powikłań oddechowych, krążeniowych, neurologicznych. Obserwuje się zwiększenie podstawowego metabolizmu oraz procesów anabolicznych (procesów rozkładu). W efekcie, zespół ponownego odżywienia może doprowadzić do śpiączki, a nawet śmierci, zazwyczaj spowodowanej ostrą niewydolnością serca. W specjalistycznej literaturze często pojawiają się opisy przypadków pacjentów z anoreksją, u których podczas hospitalizacji doszło do tego rodzaju zaburzeń, co jest argumentem za tym, aby ostrożnie podchodzić do leczenia żywieniowego osób z zaawansowanym jadłowstrętem, najlepiej by było ono prowadzone przez specjalistę, który będzie w stanie zmniejszyć ryzyko refeeding syndrome lub szybko na niego zareagować, aby nie doprowadzić do śmierci pacjenta.
Pierwsza część charakteryzowała najczęściej pojawiające się komplikacje somatyczne w przebiegu jadłowstrętu psychicznego. Dane epidemiologiczne wskazują, iż powikłania z różnych układów organizmu są najczęstszą przyczyną zgonów pacjentów. Warto mieć na uwadze powagę choroby i jej niszczący wpływ na zdrowie, a także świadomie dokonywać decyzji o leczeniu pacjenta. W kolejnej części uwagę skupimy na drugiej najczęstszej przyczynie zgonów w przebiegu anoreksji – śmierci samobójczej.
Bądź na bieżąco i dołącz do newslettera!
Dołącz do grupy terapeutycznej dla osób chorujących na zaburzenia odżywiania we Wrocławiu. Pierwsze spotkanie grupy już 9 marca o 18:00.
