O obrazie ciała słów kilka.

Czym jest obraz ciała, jakie są jego komponenty, co go kształtuje i jakie jest jego znaczenie

OBRAZ CIAŁA- CO TO JEST ?

Termin obraz ciała został po raz pierwszy użyty przez Paula Schindlera- „Jest to obraz, który tworzymy w naszych umysłach, sposób, w jakie nasze ciało wygląda dla nas samych. Na jego kształtowanie mają wpływ czynniki interpersonalne, środowiskowe i temporalne” (czasowe).

Różni badacze, akcentują inne aspekty obrazu ciała (wizerunku ciała- używane zamiennie w literaturze), tworząc własne jego definicje. Jednakże pojęcia te nie są ze sobą sprzeczne, lecz uzupełniają się. Tabela poniżej przedstawia kilka różnych definicji obrazu ciała.

KOMPONENTY OBRAZU CIAŁA

Komponent poznawczy dotyczy myśli i przekonań, jakie posiada człowiek na temat swojego ciała- tego jakie jest, jakie powinno być, jego wielkości.

Komponent afektywny dotyczy emocji, jakie odczuwa człowiek odnośnie swojego ciała (zadowolenie bądź niezadowolenie).

Komponent behawioralny dotyczy działań/zachowań, jakie podejmuje człowiek odnośnie swojego ciała.

CO KSZTAŁTUJE WIZERUNEK CIAŁA ?

Wizerunek ciała to konstrukt dość złożony, dlatego na jego kształtowanie wpływa wiele czynników. Do czynników fizycznych należy wskaźnik masy ciała wyrażony np. w BMI (obiektywny stosunek wagi ciała do wzrostu) oraz przemiany związane z dojrzewaniem i starzeniem się człowieka.

Rodzice również mają wpływ na kształtowanie wizerunku ciała u swoich dzieci. Jeśli dorośli przejawiają niezadowolenie ze swojego ciała – uważają, że mają np. zbyt grubą sylwetkę, to w konsekwencji dzieci także mogą być ze swojego ciała niezadowolone i mogą podejmować działania mające na celu zmianę jego wyglądu. Informacje dotyczące ciała pochodzące od dorosłych mogą być bowiem przez dzieci przyswojone i zinternalizowane (uwewnętrznione). Negatywne, krytyczne uwagi dotyczące wyglądu są szczególnie bolesne dla dziewczynek, co częściej niż u chłopców prowadzi do ukształtowania negatywnego wizerunku ciała (Garner, 1997; Wood Baker, Whisman, Brownell, 2000).

Wpływ rówieśników jest szczególnie silny w okresie dojrzewania. Ale już młodsze dzieci porównują się z rówieśnikami w kwestii sylwetki, a badania pokazują, że aż 26% australijskich uczniów i 39% uczennic w wieku od 8 do 12 lat chciałoby schudnąć.

Krytyczne uwagi partnerów, szczególnie gdy obiektem negatywnych komentarzy są kobiety, niosą ze sobą wiele negatywnych konsekwencji. Mogą prowadzić do niezadowolenia, zaniżonej samooceny, lęku oraz depresji (Grogan, 1999).

Jeśli rozpatrujemy czynniki wpływające na wizerunek ciała, to należy również zwrócić uwagę na rolę mediów. Ogromną siłą mediów jest ich powszechność. Ze wszech stron, ze wszystkich źródeł zalewani jesteśmy wizerunkiem szczupłej (a często wręcz wychudzonej) sylwetku jako ideałem piękna. Telewizja, Internet, prasa oraz  filmy indoktrynują nas o zaletach posiadania smukłej sylwetki (na poziomie niemożliwym do zrealizowania przez większość osób). Badania Hofschire`a (2003) pokazały, że w czasie najwyższej oglądalności, 60% kobiet prezentowanych w telewizji miała niedowagę, 26% mieściło się w normowadze, a zaledwie 14% miało nadwagę. Kreowany w mediach wizerunek szczupłej kobiecej sylwetki może wpływać na wiele sposobów na spostrzeganie własnego wizerunku ciała (szczególnie podatni są adolescenci). Z badań Garnera (1997) przeprowadzonych na 4 tysiącach czytelników Psychology Today wynika, że modelki i modele eksponowani w gazetach sprawiają, że zarówno kobiety jak i mężczyźni czują się niepewnie co do własnego ciała i zastanawiają się nad rozpoczęciem działań mających na celu utratę wagi. Przykładów można by jeszcze wymieniać wiele…

JAKIE ZNACZENIE MA OBRAZ CIAŁA ?

Wizerunek ciała jest niestabilny, subiektywny i podatny na wpływy zewnętrzne. Niekoniecznie jest zbieżny z opinią otoczenia- osoba może zupełnie inaczej oceniać swoje ciało niż inny człowiek. Przykładem niezgodności oceny własnej z oceną otoczenia są osoby chorujące na anoreksję – które postrzegają swoje ciało jako zbyt grube i wciąż chcą zmniejszać masę ciała, podczas gdy postronny obserwator dostrzega ich wychudzenie. Ponadto nie tylko osoby chorujące na zaburzenia odżywiania przeszacowują rozmiary swojego ciała- wiele młodych kobiet o BMI w normie, chciałoby osiągnąć niższą masę ciała.

Według K. Thompsona i współpracowników (1999) „wizerunek ciała jest wszystkim”. Stanowiąc swoistą ocenę własnej cielesności, stanowi źródło emocji związanych z tą oceną, które mogą modyfikować zachowania ludzi w różnych sytuacjach- inaczej zachowa się osoba znająca i rozumiejąca swoje ciało, lubiąca je, będąca z niego zadowolona w porównaniu z osobą, która nie lubi swojego ciała, nie wie jak może się ono zachować. Pozytywna samoocena może pozwalać na osiąganie sukcesów zawodowych czy też interpersonalnych, podczas gdy negatywna może powodować wycofanie i izolację. Percepcja ciała oddziałuje na nasze plany, pewność siebie, cele, jakie sobie stawiamy, ludzi, jakich poznajemy i z jakimi wchodzimy w związki oraz na ogólne poczucie zadowolenia z życia.

Powyższe zdania wskazują, że zadowolenie z ciała odgrywa dość znaczącą rolę w naszym życiu. Tymczasem badania przeprowadzone na zlecenie Psychology Today (1997) pokazują, że niezadowolenie z ciała zarówno u kobiet jak i u mężczyzn znacząco wzrasta począwszy od lat 70. XX wieku.

Niezadowolenie z ciała u kobiet prowadzi najczęściej do działań zmierzających do redukcji masy ciała i zmiany kształtu dolnych części ciała (biodra, talia, uda), ponieważ to z nimi najczęściej wiąże się niezadowolenie. Najczęściej stosowanym sposobem poprawy wyglądu wybieranym przez kobiety jest dieta. W 1996 roku stosowanie diety deklarowało 70% mężczyzn i 84% kobiet, a w przypadku 23% badanych zdiagnozowano zaburzenia odżywiania (Garner, 1997). Stosowanie diet „dzielnie wspierają” media – praktycznie w każdym magazynie kobiecym można znaleźć zachęty i opisy „genialnych diet”, dających natychmiastowe, świetne efekty. Wiele kobiet ulega, zmniejsza swoją wagę, lecz nie udaje im się jej utrzymać (zaledwie 5% kobiet udaje się utrzymać niską wagę ciała), rezultat jest niszczony przez efekt jo-jo. Prowadzi to do niezadowolenia, negatywnych emocji poczucia porażki i braku skuteczności.

Inną metodę na zmianę swojego ciała stanowią ćwiczenia fizyczne. Sport jest dla kobiet sposobem na kontrolowanie masy ciała –  znacznie mniej kobiet deklaruje uprawianie sportu w celu zachowania zdrowia. Zbyt duże zaangażowanie w ćwiczenia może prowadzić do sytuacji zagrażających zdrowiu, włącznie z zagrożeniem życia- osoby chorujące na anoreksję, których ciało w związku z nadmiernym wychudzeniem jest słabe, a serce mniej wydolne, odczuwają mimo to przymus ćwiczenia, a rezygnacja z treningu prowadzi do lęku i poczucia winy (Polivy, Herman 2002).

O wzroście znaczenia przypisywanego wyglądowi świadczyć może również zwiększona ilość operacji plastycznych, również wśród osób poniżej 18 roku życia.

LITERATURA:

Na podstawie: Głębocka, A., Kulbat, J. (2005). Wizerunek ciała Portret Polek, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.

Brytek-Matera, A.(2008). Obraz ciała-Obraz siebie, Warszawa: Difin.

Autor: Martyna Tomczak

Udostępnij: