Komunikacja między dietetykiem a pacjentem. Rola dialogu motywującego.

Komunikacja między dietetykiem a osobą zmagającą się z zaburzeniami  odżywiania

Mimo, że rola dietetyka w pracy z osobami zmagającymi się z zaburzeniami odżywiania jest bardzo często bagatelizowana, a niejednokrotnie nawet pomijana, ma ogromne znaczenie dla przebiegu i jakości całego leczenia. Dietetyk, dzięki posiadanej wiedzy i umiejętnościom może pomóc choremu w odzyskaniu zdrowia. W przypadku pracy z ludźmi zmagającymi się z zaburzeniami odżywiania, dietetyk ma bardzo trudne zadanie. Chorzy z reguły interesują się dietetyką i pilnie studiują poświęconą jej literaturę. Kolekcjonują książki kucharskie i chętnie gotują dla swoich bliskich. Sami, jednak nie spożywają z nimi posiłków, z obawy przed wzrostem lub brakiem spadku masy ciała. Panicznie obawiają się przytycia  i otyłości. Jedzą w sposób bardzo schematyczny. Akceptują tylko wybrane produkty  i potrawy w ściśle określonych formach. Bardzo skrupulatnie liczą kalorie i nie pozwalają sobie na choćby, najmniejsze przekroczenie założonego limitu kalorycznego. Jeśli doszłoby do takiej sytuacji, czuliby ogromny lęk i podjęli wszelkie możliwe działania, aby spalić nadmiar energii. Chorzy uważają się za osoby o dużej wiedzy żywieniowej. Zdobycie u nich autorytetu eksperta w dziedzinie dietetyki może okazać się bardzo trudne. Pacjenci mogą zadawać wiele pytań odnoszących się do nowinek i modnych diet, mających na celu obalenie autorytetu dietetyka, czy psychodietetyka. Przekonanie ich do swoich kompetencji nie jest łatwe. Ponadto, jeżeli nawet się to uda, specjalista ma przed sobą szereg zadań związanych ze skłonieniem pacjenta do zmiany nawyków żywieniowych. Dietetyk, aby rozpocząć pracę z osobą chorującą na anoreksję lub bulimię musi zdobyć szacunek oraz nawiązać relację opartą na współpracy. Bardzo pomocne może się okazać zastosowanie elementów dialogu motywującego oraz pamiętanie o wszystkich zasadach komunikacji z pacjentem.

Pojęcie dialogu motywującego i jego zastosowanie w pracy dietetyka

Według mnie dietetyk, oprócz umiejętności układania planów żywieniowych, powinien potrafić efektywnie przekonywać i motywować pacjentów. Z powodu braku odpowiednich kwalifikacji nie ma jednak prawa skorzystać z narzędzi stosowanych przez psychologów, czy psychoterapeutów. Może jednak posłużyć się dialogiem motywującym.
„Dialog motywujący to oparty na współpracy styl prowadzenia rozmowy służący umocnieniu w osobie jej własnej motywacji do zmiany”. Jest to jest skuteczna i bezpieczna technika pomagania ludziom. Metoda ta nie może przynieść szkody, za to istotnie zwiększa efektywność współpracy z pacjentem. Może być stosowana w pracy indywidualnej, jak
i grupowej. Nie trzeba być  terapeutą, aby korzystać z tej techniki. Z powodzeniem mogą
go wykorzystywać dietetycy, pielęgniarki, trenerzy, wychowawcy, czy lekarze.
W dialogu motywującym osoba prowadząca traktuje pacjenta jak równorzędnego rozmówcę. Nie zachowuje się jak ekspert, lecz jak towarzysz zmiany. Dzięki temu chory ma możliwość odnalezienia swojej własnej motywacji do zmiany. Dialog motywujący stanowi ogromne wyzwanie dla każdego specjalisty. Wymaga skoncentrowania, poświęcenia oraz umiejętności zastosowania wiedzy podręcznikowej w bezpośrednim kontakcie z drugim człowiekiem. Dodatkowo, konieczna jest umiejętność empatycznego wczuwania w sytuacje dyskutanta
i aktywnego słuchania. Towarzysz zmiany musi umieć uszanować poglądy i autonomię drugiej osoby. Nie może mu nakazywać, ani wywierać na niego presji. Jako profesjonalista ma obowiązek zaakceptować to, że jego relacja z pacjentem jest oparta na współpracy. Nie znaczy to, że musi aprobować wszystkie jego zachowania. Akceptacja, w tej sytuacji, jest rozumiana jako: poszanowanie niezależności myśli  i poglądów, uznanie bezwarunkowej wartości i okazanie empatii. Osoba prowadząca dialog ma za zadanie wydobyć z rozmówcy, jak najwięcej pozytywnych cech. Uświadomienie mu jego mocnych stron, zasobów
i możliwości. Niezbędne jest także docenianie wszystkich zdolności, dokonań oraz wysiłków. Niestety, pomimo pragnienia i starań obu stron, bardzo często pojawia się ambiwalencja. Nawet, jeśli aktualne położenie jest powodem ogromnego cierpienia, ludzie obawiają się nieznanych, nowych rozwiązań. Wielokrotnie nie potrafią wyjść z niepomyślnej dla siebie sytuacji, nie dlatego, że nie dostrzegają jej negatywnych stron, lecz dlatego, że mają wobec niej ambiwalentne odczucia. Wyrażają to najczęściej poprzez wypowiedzenie słów: „Chciałbym ale…” Ambiwalencja jest typowym zjawiskiem  w procesie zmiany. W tym przypadku nie namówimy człowieka do zmiany poprzesz stosowanie przymusu, czy nachalne namawianie. Takie metody mogą jedynie wzbudzić w pacjencie opór, a w efekcie opowiedzenie się przeciwko zmianie. Z tego powodu w dialogu motywującym nie przekonuje się rozmówcy, ale zadaje pytania, mające na celu wydobycie jego wewnętrznej motywacji. Dialog motywujący nie jest techniką skłaniania do zmiany będącej w sprzeczności
z systemem wartości danego człowieka. Decyzje pacjenta wynikają z jego wewnętrznej potrzeby, a nie wywieranej na nim presji. Założenie dialogu motywującego jest takie, że zmiana zachodzi dzięki temu, że jest ważna dla uznawanych przez pacjenta wartości oraz kompatybilna z jego celami. Zgodnie z koncepcją dialogu to pacjent powinien formułować argumenty przemawiające za zmianą. Rolą osoby prowadzącej jest wyłącznie biegłe prowokowanie stwierdzeń dotyczących zmiany.

Wykorzystanie dialogu motywującego w leczeniu zaburzeń odżywiania

Terapia poznawczo-behawioralna jest najczęściej wykorzystywaną techniką  w leczeniu zaburzeń jedzenia. Niestety, nie zawsze przynosi oczekiwane efekty. Niejednokrotnie, pacjenci boją się nawiązać współpracę i nie są wystarczająco zmotywowani. W takich okolicznościach zastosowanie dialogu motywującego może przynieść pozytywne skutki. Technika ta może być dobrym wstępem lub być prowadzona równolegle do terapii poznawczo-behawioralnej. Posłużenie się dialogiem motywującym może być szczególnie pomocne dla osób, które chorują już bardzo długo i utraciły wiarę w odzyskanie zdrowia. Dialog motywujący jest rewelacyjną metodą pracy z osobami borykającymi się z zaburzeniami odżywiania, ponieważ, w przeciwieństwie do standardowych metod nie uznaje przymusu. Jest to niezmiernie istotne dla ludzi, którzy chcą samodzielnie sprawować kontrolę nad własnym życiem. Ponadto, osoba prowadząca dialog nie poucza, nie krytykuje i nie mówi rozmówcy, jak ma postępować. Okazuje mu szacunek, akceptację  i zrozumienie. Taka atmosfera zwiększa szansę na dokonanie pozytywnych zmian w życiu chorego.

Autor: Maria Sobieszek, dietetyk kliniczny

Udostępnij: