Indywidualne dobieranie metody pracy z osobą cierpiącą na zaburzenia odżywiania

Indywidualne dobieranie metody pracy z osobą cierpiącą na zaburzenia odżywiania

Jednym z zasadniczych warunków skutecznej współpracy dietetyka lub psychodietetykaz osobami cierpiącymi na zaburzenia odżywiania jest staranne dobranie indywidualnego programu psychodietetycznego i żywieniowego.

Niezbędne do tego jest dokładne poznanie pacjenta. Specjalista powinien wyzbyć się uprzedzeń, stereotypów i generalizacji. Pacjent w momencie przekraczania progu gabinetu powinien być dla niego białą kartką. Wiedza teoretyczna jest oczywiście niezbędna, aby zrozumieć istotę problemu zaburzeń odżywiania, znać metody postępowania w określonych jednostkach chorobowych i dobierać właściwy sposób pracy. Nie można jednak od razu przyjąć, że skoro pacjent boryka się z daną chorobą, to ma wszystkie cechy osobowości oraz dolegliwości psychologiczne i somatyczne, które opisują podręczniki. Należy poznać człowieka, jego sposób myślenia, wartości, doświadczenie życiowe, sytuację rodzinną
i społeczną oraz przyczyny choroby.
Dobierając metodę pracy warto zbadać zasoby, którymi dysponuje. Dowiedzieć się, czy są
w jego otoczeniu osoby, które będą go wspierać. Ponadto, należy sprawdzić, czy ma siłę, by walczyć z chorobą, czy też wielokrotne próby leczenia sprawiły, że stracił już poczucie własnej skuteczności. Jeśli pacjent cierpi na zaburzenia odżywiania wiele lat, niezbędne jest, aby wspólnie z terapeutą zastanowić się jaką funkcję choroba pełni w jego życiu oraz jaka jest szans, że będzie umiał i chciał  bez niej funkcjonować.

Dietetyk ma obowiązek poznać poglądy i przekonania pacjenta. Chory ma prawo np. preferować dietę wegańską. W takiej sytuacji specjalista powinien zbilansować pełnowartościową dietę tak by chory odżywiał się w sposób zgodny ze swoimi wartościami.
Warto jednak dopytać, dlaczego pacjentowi zależy na eliminacji określonych pokarmów. Niektórzy pacjenci deklarujący, że powodem przejścia na weganizm była troska o los zwierząt, tak naprawdę boją się spożywać produkty zwierzęce ze względu na zawartość tłuszczu czy kaloryczność.
Ponadto, osoby cierpiące na zaburzenia odżywiania wielokrotnie próbują manipulować dietetykiem. Wymieniają całą listę artykułów spożywczych, których nie zaakceptują w planie żywieniowym. Ostatecznie ich menu zawęża się do kilku produktów.
Chorzy uważają się za osoby o dużej wiedzy żywieniowej. Czytują liczne książki i blogi. Niejednokrotnie, zgłaszając się do dietetyka życzą sobie, aby przygotować dla nich ściśle określoną dietę np. białkową i zgodną z grupami krwi.
W takiej sytuacji dietetyk nie może zgodzić się na „wykonanie usługi”.
Specjalista ma obowiązek szanować poglądy oraz preferencje żywieniowe chorego. Nie może jednak planować diety, której założenia są niezgodne z Evidence Based Nutrition i w efekcie może być szkodliwa dla pacjenta.

Jadłospis  czy dziennik żywieniowy

W zależności od jednostki chorobowej, sytuacji zdrowotnej i rodzinnej oraz preferencji dietetyk może opracować jadłospis lub zaproponować prowadzenie dziennika.
Jadłospis, będący standardowym narzędziem dietetycznym, doskonale sprawdzi się
w przypadku osób, które czują się bezpiecznie, kiedy mają ściśle wyliczone porcje posiłków oraz podane przepisy. Jednakże w żadnym wypadku nie może być tylko rozpiską, którą pacjent, punkt po punkcie, bezrefleksyjnie, realizuje. Plan żywieniowy powinien posiadać walor edukacyjny, dzięki któremu pacjent nauczy się zasad zdrowego odżywiania
i wykształci prawidłowe nawyki. Obowiązkiem dietetyka jest dokładne wytłumaczenie pacjentowi jego założenia oraz pokazanie, w jaki sposób i dlaczego jest regularnie modyfikowany. Chory nie może być potraktowany jako bierny wykonawca, ponieważ zmniejsza to jego szansę na zastosowanie się do zaleceń.

Nieco inaczej kształtuje się postępowanie w wypadku dziennika żywieniowego, który pozwala na monitorowanie nie tylko ilości i jakości spożywanych posiłków, ale także sposobu i szybkości jedzenia, godzin posiłków, skali głodu i sytości, emocji towarzyszących spożywaniu posiłków oraz ewentualnych dolegliwości somatycznych.
Na każdym spotkaniu dietetyk wraz z pacjentem analizują dziennik i wyciągają wnioski. Chory ma szansę zauważyć np. wpływ emocji na jedzenie, występowanie głodu emocjonalnego, mechanizm błędnego koła objadania się i kompensacji w wypadku bulimii
i kompulsywnego objadania czy korelację między spożyciem określonego pokarmu,
a wystąpieniem niepożądanych dolegliwości somatycznych.
Dzięki wiedzy o swoich zachowaniach żywieniowych uzyskanych przy pomocy analizy dziennika oraz edukacji żywieniowej przeprowadzonej przez dietetyka pacjent ma szansę wprowadzić zmiany.
Osoby cierpiące na zaburzenia odżywiania są bardzo zagubione i nie wiedzą jak powinni się odżywiać. Niejednokrotnie, muszą od nowa nauczyć się jeść. Poprzez regularną pracę, wprowadzanie nowych produktów, zmianę rytmu jedzenia, refleksję nad zachowaniami podczas spożywania posiłków, wykształcają w sobie nowe, zdrowe nawyki żywieniowe.
Sesje psychodietetyczne powinny mieć charakter aktywny. W tym czasie pacjent może przy pomocy specjalisty opracować strategie pomocne w trudnych sytuacjach (atak objadania, głód emocjonalny), listę bezpiecznych restauracji, określić zgodny z jego możliwościami
i wartościami cel konsultacji psychodietetycznych, korzystny sposób robienia zakupów itp.

Dziennik Dietetyczny, w odróżnieniu od jadłospisu, świetnie sprawdza się w wypadku pracy z osobami cierpiącymi na bulimię i kompulsywne objadanie. Dzięki niemu mogą obserwować swoje zachowania i wprowadzać zmiany w indywidualnym, monitorowanym przez dietetyka, tempie. Jadłospis mógłby spowodować u nich frustrację, wynikającą z występujących na początku leczenia problemów z zastosowaniem się w 100% do założeń diety. W wypadku bulimii i kompulsywnego objadania pacjenci mają wiele niekorzystnych nawyków, destruktywnych schematów myślenia i przekonań żywieniowych, a także obawiają się zmiany utrwalonych zachowań. Początkowo nie są w stanie w pełni zastosować się do pór i wielkości posiłków. Usystematyzowanie wzorca odżywiania zajmuje im kilka tygodni. Jest to zjawisko zupełnie normalne i zrozumiałe. Dlatego też, z reguły, najlepszym narzędziem stosowanym
w pracy z tą grupą pacjentów jest dziennik (pamiętnik) żywieniowy.

Autor: Maria Sobieszek, dietetyk/psychodietetyk

Udostępnij: