TEKST: RENATA KUSIŃSKA-SITARZ
Podstawową funkcją przyjmowania pokarmu jest zaspokojenie fizjologicznej potrzeby głodu. Aby zmusić nas do jedzenia, nasz organizm wysyła sygnały głodu (np. poprzez skurcze ścian żołądka). Kluczem do prawidłowej reakcji na te sygnały jest umiejętność ich prawidłowej interpretacji. Dla pacjentów mających zaburzoną relację z jedzeniem może to być dużą trudnością. Zarówno restrykcje pokarmowe jak i epizody objadania się, zakłócają działanie neuropeptydów w organizmie, co wiąże się ze zmianami w zakresie popędu do jedzenia. Dlatego istotnym jest, aby jednym z elementów współpracy z pacjentami, była psychoedukacja w zakresie głodu, sytości oraz głodu emocjonalnego, a także trenowanie umiejętności odpowiedniej interpretacji i reagowania na fizjologiczne sygnały głodu i sytości.
Głód fizjologiczny
Głód fizjologiczny to stan organizmu spowodowany całkowitym lub częściowym pozbawieniem go pokarmu, a także popęd ukierunkowujący zachowanie się organizmu na pobieranie pokarmu, wywołany pobudzeniem (głównie wskutek niskiego poziomu glukozy we krwi) ośrodka głodu w przyśrodkowej części podwzgórza. Głód może mieć charakter ilościowy (dostarczenie pokarmu o zbyt niskiej wartości kalorycznej) oraz jakościowy (niedostarczenie do organizmu odpowiednio zbilansowanego pokarmu). Możliwe objawy głodu to: burczenie w brzuchu, poczucie zmęczenia, ból w żołądku, osłabienie, ból głowy, problemy z koncentracją uwagi.
Sytość
Odczucie sytości związane jest z sygnałami z ciała informującymi o zapełnieniu się żołądka (ściany żołądka ulegają rozciągnięciu i do podwzgórza wysyłany jest sygnał o jego pełności). Pojawiające się odczucia związane z sytością to np. satysfakcja, uczucie zaspokojenia i braku niepokoju.
Jednym z narzędzi umożliwiających pacjentowi rozwijanie umiejętności samoobserwacji głodu i sytości, jest dziennik posiłków wzbogacony o skalę głodu i sytości.
Skala głodu i sytości:
0 – Boleśnie głodny – odczucie intensywnego głodu, który domaga się natychmiastowego zaspokojenia
1 – Wygłodniały i poirytowany – wyczekujący na posiłek
2 – Bardzo głody – wyczekujący na obfity posiłek lub przekąskę
3 – Głody – głodny i gotowy do jedzenia, ale bez poczucia pilności
4 – Lekko głodny – delikatne ssanie w żołądku
5 – neutralnie, ani głodny ani syty – najczęściej po zjedzeniu małej przekąski
6 – początek odczucia sytości
7 – przyjemnie pełny żołądek, poczucie satysfakcji – do tego dążymy (ani za dużo ani za mało)
8 – lekkie przejedzenie – niezbyt przyjemne, ale jeszcze nie dokuczliwe
9 – zbytnie najedzenie – dokuczliwa potrzeba rozpięcia spodni albo zdjęcia paska
10 – boleśnie najedzony – wypchany po brzegi, mogą pojawić się mdłości
Głód emocjonalny:
Głód emocjonalny to jedzenie w sytuacji braku doświadczania głodu o charakterze fizycznym. Jest to utrwalona praktyka spożywania nadmiernych ilości pożywienia w odpowiedzi na emocje. Osoba jedząca emocjonalnie nie uwzględnia sygnałów głodu przy rozpoczynaniu jedzenia i uczucia sytości podczas jego kończenia. Zaczyna jeść, gdy doświadcza określonych stanów emocjonalnych, może też mylnie interpretować doznania cielesne (towarzyszące tym stanom) jako sygnały głodu. Jedzenie staje się dla takiej osoby sposobem na regulację stanu emocjonalnego poprzez obniżenie napięcia lub odwrócenie uwagi od trudnych myśli czy sytuacji.
Psychoedukacja pacjenta na temat różnic między głodem fizjologicznym a emocjonalnym, pozwoli mu na identyfikacje momentów, w których je w sposób emocjonalny.
Praca z pacjentem jedzącym emocjonalnie
Umiejętność rozróżniania głodu fizjologicznego i emocjonalnego to pierwszy krok do dalszej pracy nad umiejętnością radzenia sobie z jedzeniem pod wpływem emocji. Praca ta obejmuje wiele aspektów, między innymi:
– prowadzenie samoobserwacji (automonitoring obejmujący spożyte posiłki, skalę głodu i sytości, emocje, myśli i sytuacje związane z jedzeniem),
– pracę nad świadomością interoceptywną (świadomością ciała),
– poszukiwanie nowych (korzystnych) strategii radzenia sobie z trudnymi stanami emocjonalnymi/myślami/sytuacjami,
– naukę uważnego, świadomego jedzenia,
– edukację w zakresie komponowania zbilansowanych posiłków.
Bibliografia:
Więcej przykładów i pomocnych rozwiązań zaprezentujemy w warsztatach on-line w całości poświęconemu współpracy z pacjentem jedzącym emocjonalnie. Jeśli zaciekawił Cię temat lub znasz go doskonale, ale potrzebujesz więcej wiedzy i praktyki w tym obszarze, spotkajmy się 20 i 21 maja.
Bądź na bieżąco i dołącz do newslettera!
