Dlaczego nie jem? Ocena przyczyn zachowań anorektycznych oczami pacjentki.

Syndrom Gotowości Anorektycznej jest konstruktem wyłonionym na podstawie badań nad jadłowstrętem psychicznym przez Beatę Ziółkowską. Diagnoza SGA nie przesądza o wystąpieniu jadłowstrętu psychicznego, jest czynnikiem ryzyka chorobowego, objawiającego się pod postacią zachowań anorektycznych. Aby jednak doszło do takiej sytuacji muszą wystąpić osobowościowa i osobnicza (sytuacyjna) podatność, czyli tzw. pogotowie anorektyczne. Pojęcie Syndromu Gotowości Anorektycznej oraz jego diagnoza ułatwia zrozumienie przyczyn występowania jadłowstrętu psychicznego. Wyniki badań potwierdzają istotny wpływ tła społeczno-kulturowego na pojawienie się zaburzeń nawyków żywieniowych oraz obniżenie się granicy wieku w zakresie dążenia do niskiej wagi i szczupłej sylwetki. Czy wyniki te mają swoje potwierdzenie w rzeczywistości? Gdzie, tak naprawdę, leżą przyczyny zachowań anorektycznych? Co o tych uwarunkowaniach myślą osoby chore  i jak je oceniają?
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie teorii oraz subiektywnej oceny przyczyn występowania u młodych osób tzw. zachowań anorektycznych. I choć termin ten nie powoduje w nas przerażenia, warto być świadomym, że własnie te zachowania zwiastować mogą początek zaburzeń odżywiania, szczególnie anoreksji.

Czym są zachowania anorektyczne?
Na to pytanie odpowiedziała Beata Ziółkowska, tworząc listę zachowań anorektycznych. Wśród nich wyróżnia się, m.in.:
– skłonność do kontrolowania swojej wagi i wymiarów ciała, czemu towarzyszy napięcie emocjonalne;
– wzmożone zainteresowanie pokarmami i ich wartością kaloryczną;
– wzmagająca się okresowo aktywność fizyczna;
– potrzeba perfekcjonizmu;
– potrzeba kontroli;
– podatność na wpływ kultury i mass mediów;
– labilność uczuć, warunkowana głównie stosunkiem do jedzenia i ciała.

U Pacjentki, której fragmenty wypowiedzi pochodzące  z wywiadu przedstawię w tym artykule, można wyróżnić następujące zachowania anorektyczne: zainteresowanie pokarmami i ich wartością kaloryczną, wzmagająca się okresowo aktywność fizyczna, potrzeba kontroli, podatność na wpływ kultury i mass mediów,

Oto fragmenty wywiadu:
„(…)Liczyłam kalorie, ważyłam się i mierzyłam kilka-kilkanaście razy dziennie. W drugiej liceum również zwracałam na to dużą uwagę, ale liczyłam kalorie raz, dwa razy dziennie, przestałam dopiero w klasie maturalnej(…)”.

„(…)W pierwszej i drugiej klasie liceum. Zależało mi na szóstce z wuefu i po prostu chciałam pokazać, że jestem najlepsza, nie tylko w nauce. Zawsze kiedy na wuefie była siłownia, wybierałam najcięższe ćwiczenia na mięśnie brzucha, robiłam kilkaset brzuszków, bo mówiłam sobie w myślach, że im więcej zrobię, tym więcej będę mogła zjeść na obiad(…)”.

„(…)W dzieciństwie włączyłam przez przypadek FashionTV. Uznałam, że wolę być ładną piosenkarką. Moje zainteresowanie modelingiem zaczęło się w gimnazjum(…)”.

Uwarunkowania ekspresji zachowań anorektycznych Ziółkowska wiąże przede wszystkim z dwoma kontekstami:

Pierwszy z nich dotyczy sposobu ujmowania ciała przejawiającym się na 4 sposoby: zaburzenia spostrzegania schematu własnego ciała (u 22%), uznanie siebie za nieatrakcyjną fizycznie (u 34%), zaburzenia kontaktów interpersonalnych (u 15%), potrzeba zmiany wyglądu (u 29%). Zastanawiając się nad powodami takiego stanu rzeczy, warto pamiętać, że w strukturze samooceny globalnej dziewcząt z syndromem gotowści anorektycznej atrakcyjność fizyczna zajmuje podstawowe miejsce.
Drugi natomiast dotyczy kontekstu systemu rodzinnego. Istotne są tutaj postawy, zachowania i relacje zarówno z matką, jak i ojcem dziewcząt przejawiających syndrom gotowości anorektycznej. Na zwrócenie uwagi zasługuje tutaj zachowany w pamięci niewłaściwy model postaci ojca- surowego/zamkniętego lub nieobecnego faktycznie (śmierci/rozwód) lub mentalnie, przesadzona postawa matki wobec jedzenia i wyglądu fizycznego, a także rodzaj relacji dziewcząt z SGA z rodzicami, zwłaszcza relacji realizowanej w nadmiernym dystansie lub nadopiekuńczości.

Perspektywa i ocena Pacjentki kontekstu rodzinnego, jako przyczyny zachowań anorektycznych:

„(…)Moje problemy zaczęły się, kiedy miałam 12 lat. Byłam wysoka i szczupła, już wtedy zależało mi na tym, żeby nie przytyć i zawsze wyglądać tak, jak wówczas wyglądałam. Usłyszałam wtedy od mojej mamy i sióstr, prawdopodobnie w żartach, że za kilka lat na pewno przytyję i będę gruba, bo w naszej rodzinie jest to genetyczne. Posłużyły się przykładem mojej ciotki, do której jestem bardzo podobna, a która miała nadwagę. Uznały, że tak po prostu będzie, bo mam „grube kości”(…)”.

„(…)Mam piątkę rodzeństwa, byłam środkowym dzieckiem i cała uwaga mojej mamy skupiona była na najstarszym i na najmłodszym rodzeństwie. Nie ingerowała w moje życie. Od zawsze sama się uczyłam, sama wybierałam swoje zainteresowania, czasami brakowało mi zainteresowania z jej strony. Nigdy mnie nie chwaliła osobiście mimo tego, że często chwaliła się mną w gronie swoich znajomych. Bała się chwalić mnie i moje rodzeństwo, żebyśmy nie spoczęli na laurach. Wręcz przeciwnie, za wszystko krytykowała, ganiła i bardzo dużo wymagała jeśli chodzi o obowiązki domowe. Często porównywała nas do innych, którzy rzekomo byli lepsi. Kiedy mieszkałam w internacie, prawie w ogóle do mnie nie dzwoniła. Gdybym ja nie zadzwoniła do domu, prawdopodobnie ona by się nie odezwała. Wychodziła z założenia, że należy zająć się rodzeństwem, które sprawia problemy wychowawcze i skoro wszystko u mnie w porządku i takich problemów nie sprawiam, to nie ma potrzeby kontaktu ze mną. Moje rozmowy z nią ograniczały się w tym czasie głównie do tego, czy mam jeszcze pieniądze(…)”.

Rozmawiał: Jakub Błażej
Tekst: Jakub Błażej

Bibliografia:

1. Ziółkowska, B.: Ekspresja syndromu gotowości anorektycznej u dziewcząt w stadium adolescencji, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań, 2001
2. Ziółkowska, B.: Ekspresja syndromu gotowości anorektycznej u dziewcząt w stadium adolescencji, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań, 2001
3. Błażej J., Funkcjonowanie rodziny i postawy rodzicielskie a ekspresja zachowań anorektycznych,  Kwartalnik Naukowy Fides Et Ratio, 25(1), s. 320-330


Udostępnij:

Bądź na bieżąco i dołącz do newslettera!