TEKST: BARBARA BEDNARCZUK, członkini Koła Naukowego Psychologii i Psychodietetyki PONAD
ARFID (Avoidant/Restrictive Food Disorder), czyli zaburzenie polegające na ograniczeniu lub unikaniu pokarmów, zostało po raz pierwszy ujęte w 2013 roku klasyfikacji chorób DSM-V (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorder) (1). Co ciekawe, ARFID stanowi rozszerzenia zaburzeń odżywiania w niemowlęctwie i wczesnym dzieciństwie, prezentowanym we wcześniejszej wersji (DSM-IV), gdyż nie jest już zawężona tylko do dzieci w wieku 6 lat i młodszych. Stworzenie nowej jednostki nosologicznej pozwoliło na łatwiejszą diagnozę pacjentów cierpiących na zaburzenia odżywiania nie związanych z obrazem ciała w każdym wieku (2).
Opis ARFID według DSM-V jest widoczny poniżej. Główne obszary symptomów ARFID prezentują się następująco (1):
1) Brak zainteresowania jedzeniem (pomijanie posiłków, mała ilość jedzenia)
2) Wrażliwość sensoryczna (np. unikanie owoców, warzyw)
3) Lęk przed wystąpieniem nieprzewidzianych konsekwencji (takich jak dławienie się, krztuszenie, wymiotowanie)
| DSM-V |
Zaburzenia jedzenia lub karmienia (brak zainteresowania jedzeniem, unikanie jedzenia na podstawie jego pewnych cech np. Tekstury czy koloru, obawa przed awersyjnymi konsekwencjami jedzenia), objawiające się uporczywym brakiem odpowiedniego odżywiania, związane z jednym (lub więcej) z poniższych:
|
| Źródło: DSM-5. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. American Psychiatric Association |
Niedobory spowodowane ARFID
Późna diagnoza ARFID może skutkować wystąpieniem niedoborów witamin oraz składników mineralnych spowodowanych selektywną dietą (3). Yule S i wsp. (2020) porównali 76 przypadków osób z symptomami tego zaburzenia, w wyniku czego odkryli, że aż 70% wszystkich pacjentów cierpiało z powodu szkorbutu, występującego jako konsekwencja niedoboru witaminy C (4). Z kolei niedobory witaminy A dotyczyły 17 % badanych, co skutkowało schorzeniami narządu wzroku. Wśród innych niedoborowych składników odżywczych znalazły się także tiamina, niezbędna w prawidłowym funkcjonowaniu m. in. układu nerwowego, witamina B12, obecna tylko w produktach pochodzenia zwierzęcego oraz witamina D, której niedobory są powszechne w całej populacji polskiej (4). W badaniu Schmidt R. i wsp. (2021) wykazano, że w grupie 20 pacjentów w wieku do 17 lat, cierpiących na zaburzenie ARFID pokryto 20-30% zapotrzebowania na następujące makroskładniki: B12, K oraz cynk, żelazo oraz potas (5).
W grupie ryzyka
Niedawne rozpoznanie ARFID jako nowej jednostki chorobowej sprawiło, że wciąż potrzebne jest więcej badań nad szacowaniem czynników ryzyka. Do grupy pacjentów szczególnie narażonych na wystąpienie tego zaburzenia należą (6):
1) Osoby zmagające się z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, a także z ADHD lub zaburzeniami intelektualnymi.
2) Dzieci, które są charakteryzowane często jako “niejadki”, gdyż wykluczają z diety bardzo dużo produktów z różnych grup, nie zmieniają swoich nawyków żywieniowych przez długi czas.
3) Osoby cierpiące na zaburzenia lękowe, m. in. neofobią żywieniową lub emetofobią (lękiem przed wymiotowaniem lub przebywaniem w pobliżu osób wymiotujących.
Leczenie ARFID
Pacjent cierpiący na ARFID powinien zostać objęty holistyczną opieką medyczną, sprawowaną przez psychologa, dietetyka (szczególnie w przypadku występowania poważnych niedoborów) oraz lekarza (monitorowanie fizycznego stanu zdrowia). Nie zawsze jest możliwe doprowadzenie danej osoby do stanu, w którym nie będzie unikać lub ograniczać produktów spożywczych. Najważniejszy aspekt dotyczy minimalizowania ryzyka związanego z niedożywieniem, polegający często na pracy z lękiem odczuwanym przez pacjenta oraz wprowadzaniem zmian behawioralnych (7).
Konkluzja na przyszłość
ARFID, jako stosunkowo niedawno rozpoznawane zaburzenie, jest dowodem poczynionego rozwoju w możliwościach leczenia pacjentów cierpiących na zaburzenia odżywiania. Dokładniejsze zbadanie tego zaburzenia oraz interdyscyplinarność współczesnej medycyny niesie za sobą możliwość skutecznej poprawy funkcjonowania pacjenta.
Artykuł został sporządzony we współpracy z Ogólnopolskim Centrum Zaburzeń Odżywiania z Kongresem Pediatryczno-Żywieniowym, którego główną tematyką będą zaburzenia psychologiczne i psychiatryczne dzieci oraz młodzieży i wskazanie możliwości wsparcia prewencji bądź leczenia tych chorób za pomocą odpowiedniego odżywiania.
Informacje o kongresie znajdziesz na stronie: https://kongres.eletive.pl
Bibliografia:
Photo by Keren Fedida on Unsplash
Bądź na bieżąco i dołącz do newslettera!
