Insulina – mój wróg. W sidłach zaburzeń odżywiania.

W populacji osób chorujących na cukrzycę zaburzenia odżywiania występują częściej niż w populacji ogólnej. Zachorowaniu sprzyja skupienie uwagi na diecie i kontroli masy ciała. Zmniejszanie lub pomijanie dawek insuliny, stosowane niekiedy jako forma kompensacji, może poważnie zagrażać zdrowiu pacjenta.

TEKST EWA SKIMINA

Osoba chorująca na cukrzycę musi stale kontrolować poziom glukozy we krwi i przestrzegać diety. Terapia insuliną, szczególnie w początkowej fazie, prowadzi do przyrostu masy ciała. W związku z tym choremu towarzyszą temu często zaburzenia nastroju, obniżenie poczucia własnej atrakcyjności czy wrażenia braku kontroli nad własnym ciałem. Często obecne jest również popełnianie błędów dietetycznych, a to wiąże się natomiast z poczuciem winy. Wszystko to powoduje, że chorzy na cukrzycę stanowią grupę ryzyka dla rozwinięcia się psychogennych zaburzeń odżywiania.

Liczne badania potwierdziły częstsze występowanie nieprawidłowych nawyków żywieniowych u osób chorujących na cukrzycę niż u niechorujących. Zalicza się do nich odchudzanie, objadanie czy pozbywanie się niechcianych kalorii np. poprzez stosowanie środków moczopędnych, prowokowanie wymiotów czy nadmierne ćwiczenia fizyczne. Wzrost intensywności tych zachowań u osób młodych nasila się wraz z czasem trwania choroby. Diabetycy są narażeni na zaburzenia odżywiania 2,4 razy bardziej niż osoby zdrowe.

Problem dotyczy szczególnie nastolatek i młodych kobiet cierpiących na cukrzycę typu I, które są niechętne do kontrolowania poziomu glukozy. Skupienie się na diecie, podwyższenie poziomu cukru i wzrost wagi w tej grupie koreluje z obsesyjnym myśleniem o jedzeniu i wyglądzie, specyficznym dla zaburzeń odżywiania. W celu redukcji masy ciała, kobiety chorujące na cukrzycę niekiedy pomijają lub zmniejszają dawki insuliny (przyznaje się do tego 31%), oddziałując w ten sposób na ośrodek sytości znajdujący się w podwzgórzu. Celem jest także wywołanie tzw. cukromoczu, sprzyjającego odchudzaniu. Ten ostatni jest objawem kwasicy ketonowej, spowodowanej obniżeniem poziomu insuliny. Inne objawy kwasicy ketonowej to m.in. suchość w ustach, ból w klatce piersiowej, uczucie zmęczenia, zaburzenia świadomości, a w skrajnym przypadku nawet śpiączka. Negatywne skutki manipulacji dawkami insuliny mogą być zatem zupełnie niewspółmierne do oczekiwanych korzyści.

Chorujący na cukrzycę typu I są narażeni na zachorowanie zarówno na anoreksję, jak i bulimię psychiczną. Ta druga jednak wydaje się w ich przypadku bardziej niebezpieczna. Stanowi ona spory problem diagnostyczny, ponieważ chory na bulimię – skłonny do ukrywania swojej choroby – dzięki cukrzycy ma jeszcze bardziej ułatwione zadanie. Sprzyjają temu znaczne niewyrównanie metaboliczne cukrzycy oraz częste hospitalizacje. Dodatkowo, chory utrzymuje z reguły prawidłową masę ciała. Trudno też w tym przypadku o pozytywne efekty terapeutyczne w związku z częstym występowaniem kwasicy ketonowej i problemami z ustaleniem odpowiedniego dawkowania insuliny.

Wśród chorych na cukrzycę typu II częściej niż anoreksja i bulimia występują jedzenie napadowe (binge eating disorder, BED) i zespół jedzenia nocnego (night eating syndrome, NES), przy czym ten drugi jest bardziej rozpowszechniony. Zaburzenia te mogą poprzedzać zachorowanie na cukrzycę, jeśli prowadzą do otyłości. Jak wiadomo, otyłość jest istotnym czynnikiem ryzyka w cukrzycy typu II. Badanie Kenardy’ego i współpracowników wykazało, że epizody nadmiernego objadania się występowały u 14% chorujących na cukrzycę typu II w porównaniu do 4% osób z grupy kontrolnej (o zbliżonej masie ciała).

Leczenie osób, u których zaburzenia odżywiania współwystępują z cukrzycą wymaga współpracy zespołu specjalistów (endokrynologa, diabetologa, psychologa, dietetyka). W początkowym etapie intensywna kontrola poziomu glukozy nie jest wskazana, gdyż może nasilać obsesyjne myślenie o jedzeniu i wadze. Pierwszym i najważniejszym celem jest ustabilizowanie stanu chorego. Dawki insuliny i porcje jedzenia są zwiększane stopniowo, podobnie stopniowo zwiększa się częstość monitorowania poziomu glukozy.

Źródła:
Allison, K. C., Crow, S. J., Reeves, R. R., West, D. S., Foreyt, J. P., DiLillo, V. G., Wadden, T. A., Jeffery, R. W., Dorsten, B. V., Stunkard, A. J. (2007). Binge eating disorder and night eating syndrome in adults with type 2 diabetes. Obesity, 15(5): 1287-1293.
Kenardy, J., Mensch, M., Bowen, K., Pearson, S-A. (1994). A comparison of eating behaviors in newly diagnosed NIDDM patients and case-matched control subjects. Diabetes Care, 17(10): 1197-1199.
Krzymień, J., Kryńska, Ł. (2005). Psychogenne zaburzenia odżywiania u osób z cukrzycą. Przewodnik Lekarza, 3: 32-35.
Niezborała, P., Stanisławska-Kubiak, M. (2010). Zaburzenia psychosomatyczne w cukrzycy. Pielęgniarstwo Polskie, 4(38): 195-201.
Young-Hyman, P. L., Davis, C. L. (2010). Disorderd eating behavior in individuals with diabetes: Importance of context, evaluation, and classification. Diabetes Care, 33(3): 683-689.

Udostępnij: